Het financieel systeem is medeplichtig aan de opwarming van de aarde

Bosbranden in Griekenland, Turkije, Californië en Siberië. Hittegolven in Canada en Japan. Het smelten van de ijskappen en het stijgen van de zeespiegel. Overstromingen in ons land, Duitsland, Nigeria en Rusland. Allemaal gevolgen van of versterkt door de opwarming van de aarde. En ze zijn nog maar een voorproefje van wat ons nog te wachten staat.

De opwarming van de aarde is volledig en ontegensprekelijk te wijten aan menselijke activiteit. De massale uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer door het verbranden van fossiele brandstoffen, gecombineerd met grootschalige ontbossing zijn “onze planeet aan het verstikken en vormen een directe bedreiging voor miljarden mensen. Klimaatverandering heeft een impact op elke regio op aarde en veel van de effecten worden onomkeerbaar.” Dat zegt VN Secretaris-Generaal Antonio Guterres. 

Maar wat de Secretaris-Generaal en het rapport van het IPCC ook heel duidelijk benadrukken, is dat de strijd nog niet verloren is - als we maar onmiddellijk in actie schieten. “Als we nu samenwerken, kunnen we een klimaatcatastrofe afkeren. Maar dit rapport maakt duidelijk dat er geen tijd meer is voor vertragingen en geen ruimte voor excuses.” 

De grootste focus moet liggen op het snel afbouwen van de uitstoot van broeikasgassen. Antonio Guterres zegt onomwonden dat het rapport “een doodsklok moet klinken voor kool en andere fossiele brandstoffen voor ze onze planeet vernietigen. Alle nieuwe exploratie en productie van fossiele brandstoffen moet worden stopgezet en de subsidies die hierheen stromen moeten naar hernieuwbare energie gaan.” Om de wereldeconomie op tijd te doen afkicken van fossiele brandstoffen, mogen regeringsleiders niet langer wachten met het invoeren van doortastende maatregelen. 

Een ecologische en sociale transitie kan enkel slagen als we massaal de bestaande middelen verschuiven van vervuilende sectoren naar groene alternatieven. Daar moeten we snel het geld voor vinden, want de investeringen van vandaag bepalen de wereld van morgen. Elke euro die we vandaag nog in fossiele brandstoffen investeren legt een bom onder onze toekomst, en is een gemiste kans om te investeren in de transitie. Spreken over de klimaattransitie is dus onmogelijk zonder ook te spreken over geld en het financieel systeem.

FairFin wijst al jarenlang op de sleutelrol die financiële spelers en geldstromen hebben in de klimaatverandering. Grootbanken investeren namelijk nog elk jaar miljarden euro’s in fossiele brandstoffen. Ze draaien die fossiele geldkraan zelfs steeds verder open. Die investeringen zijn aantrekkelijk omdat ze snelle, grote winsten opleveren. Maar banken en andere financiële spelers negeren de rampzalige effecten op de lange termijn, die nu door het IPCC rapport nog duidelijker zijn. Onder druk van een steeds groeiend bewustzijn zetten banken nochtans een waaier aan duurzame alternatieven in de etalage. Helaas dienen deze blitse reclamecampagnes over het belang van duurzaam en ethisch investeren bij grootbanken in eerste plaats om hun imago op te poetsen. We kunnen duidelijk van grootschalige financiële greenwashing spreken, want in de praktijk blijven de investeringen in fossiele brandstoffen stijgen.

Ook onze overheden nemen niet de nodige acties om groene financiering te stimuleren of zelf de overgang te trekken. De doelstellingen van Vlaanderen, België en de EU klinken vaak goed, maar missen ambitie of hanteren veel te losse definities van wat “groen” is. Ook publieke investeringsmaatschappijen - die een sleutelrol kunnen spelen in een eerlijke transitie - worstelen met een vaag mandaat, weinig ambitie en beperkte middelen.

De Europese Centrale Bank (ECB) en de Nationale Bank van België verscherpen zelfs de klimaatcrisis, terwijl zij net de tools in handen hebben om een enorme hefboom te zijn voor de transitie naar een duurzame economie. De recente koerswijziging van de ECB was spijtig genoeg te vaag om te kunnen spreken van echte vooruitgang.

Onze toekomst staat op het spel. Investeren in fossiele brandstoffen is op lange termijn bovendien financieel zeer riskant. Deze investeringen worden waardeloos als de wereld de transitie doorvoert naar een meer duurzame economie. Het is goed mogelijk dat hier de kiemen gezaaid worden voor de volgende grote financiële crisis, naast de overduidelijke ecologische ramp.

Wat volgens ons moet gebeuren:

• Grootbanken moeten hun investeringen in fossiele brandstoffen onmiddellijk terugschroeven. In plaats van engagementen die ver in de toekomst liggen, moeten banken nu een actieplan maken om te laten zien hoe ze in 2021 en in de volgende jaren de financiering van fossiele brandstoffen voldoende zullen laten afnemen. Overheden moeten daarin een cruciale rol opnemen: ze moeten er als toezichthouder en met hun monetair beleid voor zorgen dat banken snel genoeg uit fossiel stappen. Want de banken zelf zijn duidelijk niet van plan om spontaan hun verantwoordelijkheid op te nemen.
• De Belgische overheid gaat ook niet vrijuit. Ze is namelijk de grootste aandeelhouder bij BNP Paribas en de enige aandeelhouder bij Belfius, twee banken die nog steeds veel investeren in fossiele brandstoffen. BNP Paribas is zelfs de meest vervuilende bank van Europa. Onze overheid moet dus haar gewicht in de schaal leggen voor het opzetten van concrete klimaat actieplannen die de investeringen van deze banken aanpakt. Bij de andere banken kan ze hieraan werken via dwingende regulering. De tijd van vriendelijke ‘incentives’ is voorbij.
• De ECB moet zich veel ambitieuzere doelstellingen opleggen om haar beleid te vergroenen, haar eigen rol in de klimaatcrisis erkennen en actief vervuilende investeringen uitsluiten.  Als ze haar middelen strategisch inzet, kan de ECB een enorme groene hefboom zijn voor de transitie naar een duurzame economie. Om de ECB onder druk te zetten lanceerde FairFin deze zomer een petitie. Teken ze hier.