Eieren voor ons geld

1. De cacaosector is jaarlijks 113 miljard euro waard en is zeer winstgevend voor de multinationals die de chocolade verkopen. Toch verdient 90% van de cacaoboeren in de wereld geen leefbaar inkomen. Dat betekent dat ze hun basisbehoeften zoals voedsel, water, onderdak en onderwijs, niet kunnen betalen. Om het hoofd boven water te houden grijpen ze vaak naar schadelijke praktijken zoals kinderarbeid en ontbossing.
   De grote bedrijven in de cacaosector erkennen al decennialang dat er problemen zijn met kinderarbeid, slechte werkomstandigheden en ontbossing in hun productieketen. Toch boeken ze op sociaal en ecologisch vlak geen enkele vooruitgang. Ze hebben nochtans de middelen om dit aan te pakken.
2. NGO’s schuiven al jaren een hogere prijs voor cacao naar voren om een hoger inkomen voor boeren te garanderen. Dit is een eerste en belangrijkste stap naar een meer sociaal en ecologisch duurzame sector, omdat het de voedingsbodem voor schadelijke praktijken wegneemt. De multinationals weigeren dit, omdat het knaagt aan hun winsten.
3. Ook banken spelen een grote rol in de cacaosector. Ze kiezen ervoor om deze multinationals al dan niet te financieren. Ze maken dus ook winst dankzij de bovengenoemde schadelijke praktijken. Banken actief in België investeren in totaal voor meer dan 26,5 miljard euro in bedrijven actief in de cacaosector. Zij moeten dus hun verantwoordelijkheid opnemen: ze moeten hun doelstellingen over ontbossing, kinderarbeid en armoedebestrijding duidelijk definiëren en druk uitoefenen door strenge voorwaarden over de prijs en de oorsprong van cacao aan hun investeringen te verbinden. De hele productieketen moet hierbij in acht genomen worden.
4. België is een grote speler in de cacaosector. Dat geeft actoren in ons land een grote verantwoordelijkheid. Toch gebruiken ze hun macht niet om de situatie te verbeteren. Er is nood aan een strengere wetgeving die bedrijven en banken verplicht om schadelijke praktijken in hun toeleveringsketen op te sporen en aan te pakken, met reële straffen als ze dit niet doen.
5. FairFin lanceert een klachtenbrief waarmee bezorgde burgers en klanten hun bank kunnen aanspreken over deze schadelijke praktijken. Zo kunnen ze mee druk zetten op een sector die op structureel niveau de mensenrechten en het klimaat met de voeten treden.

Als het op chocolade aankomt, is België een onbetwiste reus op het wereldtoneel: Belgen zijn niet alleen grote chocoladeconsumenten, ons land is ook de tweede grootste exporteur van chocolade in de wereld en één van de grootste importeurs van cacaobonen. En wat Kerstmis is voor speelgoed, is Pasen voor chocolade. In West-Europa, chocolade’s grootste afzetmarkt, wordt tijdens de paasperiode 10% van de jaarlijkse chocolade-inkomsten binnengehaald. Voor de chocoladebedrijven is deze feestdag dus hét moment om een belangrijk deel van hun jaarlijkse inkomsten te rapen. Dit valt niet te onderschatten; de sector is jaarlijks 113 miljard euro waard. De grootste chocoladeproducenten maken honderden miljoenen euro’s winst per jaar. 

Ook de banken strijken een deel van die winst op, dankzij hun intense verstrengeling met de cacaosector. Dit nieuwe onderzoek van FairFin toont aan dat banken actief in België tussen 2016 en 2020 samen meer dan 26,5 miljard euro investeren in de multinationals die de chocoladehandel domineren. FairFin lanceert een klachtenbrief die klanten en burgers kunnen sturen om hun bank op haar verantwoordelijkheid te wijzen.

• Bij BNP Paribas vonden we 10,6 miljard euro aan investeringen, waarvan 1,4 miljard euro bij Mondelēz. Die Amerikaanse multinational staat onder leiding van een Belgische CEO en bezit onder andere Côte d’Or, Milka en Oreo.
• ING is voor 4,4 miljard euro verbonden aan grote bedrijven actief in de cacaosector, waaronder meer dan 400 miljoen euro bij Cargill. Dat is een grote cacaohandelaar en -verwerker die in 2019 tot “Worst Company in the World” werd uitgeroepen door milieuorganisatie Mighty Earth .
• Ook KBC gaat in zee met een belangrijke speler in de sector. Ze voorzien voor meer dan 170 miljoen euro aan leningen aan Barry Callebaut, de grootste cacaohandelaar ter wereld. Deze werd, net als de andere bedrijven die we hier vernoemen, onlangs aangeklaagd voor het gebruik van kindslaven in hun toeleveringsketen.
• Internationale grootbank Deutsche Bank is dan weer verstrengeld met voedselgigant Nestlé, met een duizelingwekkende 6,8 miljard euro aan investeringen in het bedrijf. Daarbovenop geeft Deutsche Bank nog 4 miljard euro financiële steun aan andere multinationals actief in de cacaosector.

Deze gigainvesteringen hebben hen geen windeieren gelegd. Ze maken de massale chocoladeproductie van vandaag mogelijk en leveren enorm veel winst op voor banken en de bedrijven die ze financieren.

Maar de goedkope chocolade eieren, paashazen en pralines die elke lente onze winkelrekken overspoelen, hebben ook een duistere kant. Ze zijn consequent terug te traceren naar boerderijen in het Globale Zuiden waar diepe armoede heerst, kinderarbeid wordt gebruikt en oerbossen worden omgehakt. De grote spelers in de cacaosector erkennen die problemen al twintig jaar lang maar boeken geen enkele vooruitgang in het sociaal en ecologisch duurzaam maken van hun industrie.

In dit onderzoek gaan we dieper in op de wanpraktijken in de productieketen van cacao en op de verantwoordelijkheid van zowel multinationals als banken hierin. We gaan ook op zoek naar oplossingen die de armoede onder cacaoboeren kunnen terugdringen en zo de voedingsbodem voor andere wanpraktijken kunnen weghalen. Daarbij kijken we niet alleen naar wat banken en multinationals kunnen doen, maar ook naar de rol van onze eigen overheid. Want ook al is België maar een zakdoek groot, in de wereld van chocolade is ons land een grootmacht. En met grote macht, komt grote verantwoordelijkheid.

Voor dit onderzoek gingen we te rade bij experts in het veld, die al jaren met deze problematiek bezig zijn. Oxfam-Wereldwinkels zette ons goed op weg, maar ook de tweejaarlijkse “Cocoa Barometer” van het VOICE Netwerk was een grote hulp. We spraken onder andere met Etelle Higonnet van Mighty Earth en Philip Rothrock van Forest Trends, beide uit de Verenigde Staten. Friedel Huetz-Adams van het Duitste Südwind Institut bezorgde ons ook zeer nuttige informatie en advies. Hun praktische kennis gekoppeld aan ons onderzoek naar banken zorgt dat we in dit onderzoek een totaalbeeld kunnen geven over de sector, de wanpraktijken en de financiële belangen daarachter. FairFin’s vrijwilliger Matteus Arinaga droeg bij aan het onderzoek naar het belang van België in de cacaosector en naar de gefaalde beloftes van chocolademultinationals.