Wat zou jij eisen als je het verkiezingsprogramma van een Belgische politieke partij mocht opstellen?
Bij FairFin stelden we onszelf die vraag en schreven een memorandum. Dat is een lijst met eisen waarvan wij vinden dat politici die moeten opnemen in hun programma voor de federale verkiezingen van juni 2024. Terwijl politici hun verkiezingsprogramma samenstellen, voert FairFin gesprekken met hen om te pleiten voor een ethisch en democratisch financieel systeem.
Geld is waar het om draait
Door haar controle over geldstromen, heeft het financieel systeem een centrale positie in onze maatschappij. Oorlog, de energiecrisis en klimaatverandering; geld speelt steeds een fundamentele rol, zowel in het probleem als in de oplossing
In de hele transitie [naar een duurzame samenleving], en dat blijft soms wat uit beeld, spelen banken en investeerders een cruciale rol. Geld is waar het om draait.
Daarom is er nood aan een brede waaier van ambitieuze maatregelen, die ervoor zorgen dat het financieel systeem een hefboom wordt voor positieve verandering.
Die maatregelen zullen niet ontstaan in de sector zelf. Jaar na jaar blijkt dat banken en beleggers massaal steun verlenen aan activiteiten en bedrijven die schadelijk zijn voor mens en planeet. Vooral grote spelers houden het bij vage beloftes over sociale en ecologische verbetering, die ze niet vervullen maar wel gebruiken om actief tegen regulerende kaders te lobbyen. Onder druk van veeleisende aandeelhouders en een competitieve sector, zijn er te veel beweegredenen voor banken en beleggers om deze winstgevende - maar schadelijke - investeringen voort te zetten.
Daarom richten wij onze pijlen op overheden. Zij moeten via wetgeving de hele financiële sector in de juiste richting duwen. Tegelijkertijd moeten ze in eigen boezem kijken en publieke financiering anders aanpakken. Want ook geld van overheidsinstellingen wordt te vaak onvoorzichtig en zonder duidelijke visie geïnvesteerd.
Acht eisen voor een betere wereld
Het doel van deze eisen? De geldstromen van zowel banken en beleggers als overheidsinstellingen verschuiven, zodat ze bouwen aan de oplossingen, in plaats van de problemen verder te financieren. Bijvoorbeeld door geld te laten stromen naar het bouwen van zonnepanelen en windmolens, in plaats van naar nieuwe fossiele infrastructuur.
Voorgestelde maatregelen voor private spelers, zoals banken en beleggers:
1. Stop investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur
Wetenschap toont aan dat er geen enkele nieuwe fossiele infrastructuur gebouwd mag worden als we klimaatopwarming willen beperken tot 1.5°C. Desondanks blijven privébanken en investeerders massaal bedrijven financieren die nieuwe fossiele infrastructuur bouwen. Dit levert op korte termijn winst op voor de bedrijven, maar is op lange termijn een bedreiging voor zowel het klimaat als de stabiliteit van het financieel systeem. Regulering vanuit de overheid is nodig om dit maatschappelijk risico in te dammen.
2. Zorgplicht voor de volledige financiële sector
Binnen de EU en bij verschillende lidstaten wordt er aan de zorgplichtwet gewerkt, of is deze al in werking. Zo’n wetgeving kan bedrijven dwingen om internationaal erkende mensenrechten, arbeidsrechten en milieunormen doorheen hun volledige waardeketens te respecteren en hierover te rapporteren.
3. Verhinder greenwashing in de financiële sector
De regels over wat een duurzame investering is en wat niet, zijn op dit moment te vrijblijvend. Bijna de helft van de “donkergroene” fondsen investeert in luchtvaart en fossiele energie. Strengere wetgeving hierrond is nodig zodat de toezichthouders werkelijk duurzame voorwaarden kunnen stellen voordat een fonds als groen beschouwd mag worden.
4. Bescherm mensenrechten en internationale rechtvaardigheid
Belgische en Europese banken en beleggers financieren (in)direct bedrijven die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen doorheen de hele wereld. Om dit te voorkomen moet de overheid instrumenten ontwikkelen die toelaten om beter zicht te krijgen op de grootste gevaren van bepaalde investeringen. Daarnaast hebben private financiële spelers ook steeds meer staatsschuld in handen, zeker van armere landen in het Globale Zuiden. Wanneer zo’n landen in de problemen komen en schuldverlichting krijgen, moet de wetgeving privéschuldeisers verplichten om ook hun steentje bij te dragen.
Voorgestelde maatregelen voor overheidsgeld:
5. Maak van Belfius een publieke klimaatbank
Hoewel Belfius voor 100% in handen is van de Belgische overheid, is deze nog steeds georganiseerd alsof het een privébank is. We pleiten ervoor dat de overheid deze bank een duidelijke maatschappelijke missie geeft, met positieve maatschappelijke impact als hoogste prioriteit.
6. Een maatschappelijke missie voor publieke investeringsmaatschappijen
België beschikt net als veel andere landen over ‘publieke investeringsmaatschappijen’: instellingen die met belastinggeld investeren in het maatschappelijk belang. Deze investeringsmaatschappijen hebben honderden miljoenen euro’s in handen om de nationale economie en innovatie te ondersteunen. Hun werking is op dit moment niet transparant, noch missiegedreven. Daarom eisen wij dat de publieke investeringsmaatschappijen een maatschappelijke missie krijgen, met een rechtvaardige klimaattransitie als focus. Daar moeten bindende en concrete doelstellingen aan verbonden zijn.
7. Maak monetair beleid groen en sociaal
De Europese Centrale Bank (ECB) heeft via haar rente- en aankoopbeleid een enorme invloed op de context waarbinnen een sociaal rechtvaardig klimaatbeleid kan worden gevoerd. Door de schulden van Europese landen kwijt te schelden met ecologische voorwaarden, kan de ECB de financiële slagkracht van Europese overheden een boost geven. Ook moeten we afstappen van een simplistische focus op inflatie, met uniforme renteverhogingen als enige denkbare instrument.
8. Een rechtvaardige Green Deal en Recovery
De Europese Green Deal zette een grote stap richting duurzaamheid, maar laat nog steken vallen op vlak van klimaatambitie en rechtvaardigheid. De doelstellingen van de Green Deal zijn nog niet streng genoeg om de CO2-uitstoot in Europa voldoende te beperken. Bovendien wil ze publiek geld inzetten om winsten van private investeerders te garanderen. Projecten die hen het meeste winst opleveren dreigen prioriteit te krijgen op de projecten met de grootste maatschappelijke meerwaarde. Daarom pleiten wij voor een Green Deal die nog ambitieuzer is en meer aandacht heeft voor rechtvaardigheid, zowel in haar keuze van projecten als in haar financieringsaanpak.
Deze voorstellen zijn een aanvulling op lopende initiatieven in België en Europa. Met dit memorandum willen we die extra kracht bijzetten en hun belang benadrukken. Deze eisen vormen de stapstenen naar een nieuw financieel systeem. Een systeem dat transparant, rechtvaardig en democratisch is, als hefboom voor een sociale en duurzame wereld.
