De broeierige zomeravond gisteren was een uitstekend decor voor een verhaal over Sardex, de succesvolle complementaire munt van Sardinië. Oprichter Guiseppe Littera stuurde zijn gatto, maar gelukkig was Henk van Arkel van STRO (NL) bereid om in te springen: "En dat kan ik heel goed, want wij hebben de Sardex vanaf het begin mee begeleid." STRO leverde onder andere de ICT voor de Sardex, een wezenlijk onderdeel van de werking van de munt. Naast de capaciteiten van de oprichters, de eilandcultuur en de keuze om in het begin enkel met bedrijven te werken (en niet met consumenten), zo zal Van Arkel uitleggen. Inmiddels doen 3500 bedrijven mee in de kringloop en heeft de Sardex de slabakkende economie na de crisis nieuw leven ingeblazen.
Henk van Arkel wordt uitgedaagd door Michel Bauwens, die momenteel voor Stad Gent een commonsproject in kaart brengt en al van bij het begin van het gesprek verklaart gemengde gevoelens te hebben bij verhalen als Sardex: "Ik mis het radicale verhaal. Hoe gaan we hiermee de maatschappij veranderen? Hoe biedt dit een oplossing voor de klimaatcrisis?"
Geldcreatie
Van Arkel: "In Engeland verdienen banken 32 miljard aan geldschepping. Hoe brengen we dat geld op? Ofwel moeten we het van iemand afpakken, ofwel moeten we onszelf dwingen tot die groei. Dat kan je alleen maar veranderen door die geldscheppende macht naar je toe te trekken. Om dat te doen, moet je geld competitief zijn met hetgeen de banken aanbieden."
"Laat me dit verduidelijken met een historisch voorbeeld. In de Romeinse beschaving was er een grote rol weggelegd voor banken. In Egypte niet, daar werkte men met de graangiro, geld in de vorm van graan dat in omloop moest worden gebracht omdat het mettertijd vanzelf minder waard wordt, als het graan verpietert. Toen de Romeinen in Egypte aankwamen dachten zij dat de Egyptenaren dolenthousiast zouden zijn over hun bancair systeem. Maar niets was minder waar: voor hen werkte de graangiro beter, daar moesten ze geen rente over betalen.""Ik zou geld van de commons willen maken, geld dat de maatschappij dient. Mijn plan is om dit te doen via groepen ondernemingen die geld scheppen, in Nederland zijn we daar al mee bezig. Maar Michel heeft gelijk: dan moet het volume aan complementair geld nog wel hard groeien: momenteel heeft de Sardex een volume van de Rabobank in Soest. Jullie weten geeneens waar Soest ligt!"
Bauwens: "Maar hoe bouw je ecologische en sociale parameters in? Recent onderzoek toont aan dat geen enkele multinational nog winst zou maken als milieuvervuiling en CO2 in rekening zouden worden gebracht."*
Van Arkel: "Dit zijn zaken die je niet met geld kunt oplossen. Hier is een sterke overheid nodig die bedrijven dwingt om daar rekening mee te houden."
"Er zijn veel problemen die je niet met geld kunt oplossen, maar zonder goed geld worden veel van die oplossingen wel heel moeilijk. Ons rentesysteem zet ons bijvoorbeeld aan om op korte termijn te denken: wat heb je liever, een huis van 100.000 euro dat 100 jaar meegaat of een huis van 200.000 euro dat 400 jaar meegaat? Strikt economisch zou je voor het tweede moeten kiezen, maar doordat wij rente heffen is het eerste in de huidige maatschappij financieel de meest interessante keuze. In ons huidig geldsysteem bestaat geen aanleiding of ruimte of zaken efficiënt aan te pakken."
Bauwens: "Maar onze overheden zuchten ook onder de rente die zij moeten betalen voor de leningen die ze zijn aangegaan."
Van Arkel: "Maar waarom moet een overheid lenen? Je hebt geen geld nodig om te kunnen betalen: zolang je investeert in productieve capaciteiten - dus niet in speculatie - komt dat geld terug." Bauwens: "Klopt. Dat zien we terug op Guernsey, maar ook in het Duitsland van Hitler: met zijn labour bonds gaf hij arbeiders een belofte op geld en zo is hij populair geworden.
Weg van rechtlijnig denken
Maar toch hè, ik denk nog altijd dat we er niet gaan geraken op deze manier. Al hebben we duizenden munten, het is niet genoeg."
Van Arkel: "Daar ben ik het 100% mee eens. We wroeten in het bolwerk van de meest gevestigde machten die er zijn. Dat moeten we stevig aanpakken, anders redden we het niet."
Bauwens: "Er is een beweging nodig naar een nieuwe economie. Wat we nu al wel zien bijvoorbeeld, is een beweging terug van centralisatie, naar decentralisatie op basis van gedeelde kennis."
Van Arkel: "In de textielindustrie zie je dat bijvoorbeeld: grootschalige productie boet daar in door technologische ontwikkelingen als de 3D-printer, waarmee kunnen we zelf kunnen bepalen wat we dragen."
"Waar we in ieder geval vanaf moeten is het rechtlijnig denken, het idee dat het die-of-die kant op moet gaan, op basis van keuzes die op dat moment gangbaar zijn. We discussiëren over wel of geen verpakkingen in de supermarkt, maar misschien is een beweging naar meer in restaurants gaan eten wel veel interessanter of realistischer. De realiteit ontwikkelt zich achter de voorwaarden aan."
- Ziehier een volledig videoverslag van de avond
Deze Bank2Basics lezing was een gezamenlijk project van Oikos, Muntuit en FairFin. FairFin organiseert samen met Positive Money een vervolgevent over geldcreatie (in Engels) op 29 juni om 19u in Brussel. Met o.a. Philippe Lamberts (Ecolo), Edgar Wortmann (Ons Geld) en Stan Jourdan (QE4People). Gratis toegang, inschrijven via b2b@fairfin.be
